Mensen schrikken soms van de term ‘geweldloze’ communicatie. Het klinkt zo groot. Ze voelen zich niet aangesproken omdat zij geen ‘geweld’ gebruiken. Ze denken dan aan het soort geweld waarbij je een ander fysiek pijn doet. Maar ze realiseren zich niet hoeveel geweld er kan zitten in taal. De woorden die je spreekt, de blik in je ogen of de ondertoon van je stem. Mensen voelen dat.

Be the change you want to see in the world – Mahatma Ghandi

2 oktober: internationale dag van de geweldloosheid

De Verenigde Naties riepen 2 oktober uit tot internationale dag van de geweldloosheid. Op de geboortedag van Mahatma Gandhi geven we aandacht aan de boodschap van geweldloosheid. Wat betekent dat eigenlijk, geweldloosheid? Het liefst zien we een wereld zonder geweld. Maar de werkelijkheid is anders. Er zijn conflicten overal ter wereld. Soms groot en langdurig en zeker voor je gevoel, buiten je invloed. Toch heb je meer invloed dan je denkt.

Je hebt meer invloed dan je denkt

Het begint namelijk klein. Het begint met jezelf. Met de taal die je tegen jezelf spreekt. De woorden die je gebruikt tegen de mensen om je heen. Jij bent het startpunt en het voorbeeld. Wees daarom bewust van je communicatie. Verbaal en nonverbaal.

Geweldloosheid gaat over de intentie de ander geen geweld aan te doen

Je kunt niet altijd voorkomen dat je een ander pijn doet. Soms maak je keuzes waarmee je de ander raakt. Geweldloosheid zit ‘m in de bereidheid te luisteren. Zowel naar jezelf als naar de ander. Open staan voor gevoelens en behoeftes. En dat respectvol kunnen uitspreken. Dat is waar geweldloze communicatie over gaat. Marshall Rosenberg, de grondlegger van geweldloze communicatie, werd hierbij geïnspireerd door o.a. Mahatma Gandhi en Martin Luther King.

Eenvoudig maar niet simpel

Je kunt leren om geweldloos te communiceren. Met vier eenvoudige stappen als houvast. Met de jakhals en de giraffe als ankers om je te helpen herinneren. Met humor en diepgang. 

Simpel, maar niet eenvoudig. Wel invloedrijk. En als je klein begint, het voorbeeld bent en het uitdraagt, kan het gaan werken als een olievlek. En wie weet, ooit, zal de wereld ervan profiteren. Het begint bij jezelf: Be the change!

Hoe ga je om met gevoelens en emoties? Zowel met je eigen emoties als die van anderen?
Stel je het volgende voor: je zit in een lastige situatie en gaat naar een vriendin voor steun. Ze laat je even praten maar al snel neemt ze het gesprek over en gaat het over haar. Zij heeft namelijk ook zoiets meegemaakt. Ze bedoelt het vast goed maar jij blijft achter met een kater.

Kusje erop, over

Misschien herken je de andere kant. Iemand komt voor steun bij jou. Je troost en biedt je hulp aan. Maar je voelt je ook machteloos. Je zou het willen oplossen voor de ander. Kusje erop, over. Maar je kunt niets doen. Net als de persoon die steun bij jou zoekt, voel je frustratie.

Gevoelens en emoties

Hoe ga je om met lastige gevoelens en emoties? Zowel je eigen emoties als die van anderen.
Het is een coachvraag die ik best vaak krijg. Ik werk dan graag met de metafoor van de giraffe en de jakhals.

Jakhals met een ongezouten mening

Als je vriendin verdrietig is omdat haar verkering uit is en jij geeft je ongezouten mening over haar ex, dan ben je aan het jakhalzen. Misschien vertel je haar dat ze blij moet zijn dat ze van hem af is, dat het geen handvol maar een land vol is.

Oordelen, bagatelliseren en ongevraagd advies geven, zijn reacties van de jakhals. Je bedoelt het goed maar het werkt niet. Wat je vriendin nodig heeft, is vaak alleen maar een luisterend oor. Maar dat vinden we in de praktijk best lastig.

Gewoon ‘zijn’ als een giraffe

Wanneer iemand verdrietig is of boos, lukt het jou dan om daarbij te zijn? Vanuit je giraffenenergie kijken, luisteren en voelen wat er nodig is. Met je hele hart aanwezig zijn. Vaak hoef je verder niets te doen.

Jakhals tegen onverwerkte pijn

Soms vinden we het moeilijk om ergens ‘gewoon’ bij te zijn. Bijvoorbeeld omdat het ons confronteert met onze eigen pijn. De jakhals is dan niet alleen aan het werk om iemand anders zijn probleem op te lossen maar ook jouw pijn te bedekken. Het is goed je hiervan bewust te zijn. In welke energie zit je? Welke behoefte is er? Bij jezelf en bij de ander.

Ontladen met de jakhals

En soms is er gewoon behoefte aan ontlading. Dan kan het hartstikke lekker zijn om even flink te jakhalzen. Want die ex van je vriendin is natuurlijk gewoon een eikel dat hij haar zo heeft laten zitten.

Wil jij meer rust en minder gedoe?

Herken je dat je zomaar uit je slof kunt schieten? Iemand zegt iets, doet iets of kijkt zo en floep, daar ga je…. Het kan op je werk zijn of thuis: ineens word je geraakt en barst de spreekwoordelijke bom.

Of andersom. Jij bent best relaxed en je partner, collega of kind schiet ineens in de weerstand. Als door een wesp gestoken om iets wat jij zegt of doet. Je ziet het gebeuren maar hebt eigenlijk geen idee wat de aanleiding is van de commotie. Maar feit is wel dat de sfeer omslaat en je in een discussie belandt.

Stap één: Waarnemen

Als je merkt dat je weer zo aan het hakketakken bent, stop dan even, haal adem en benoem wat je waarneemt. Zonder oordeel, zonder verwijten en zonder jouw interpretaties.

Dat klinkt simpel

Ik merk in mijn workshops dat mensen die eerste stap nog niet zo gemakkelijk vinden. Want hoe doe je dat nou precies, dat waarnemen zonder oordeel? Misschien is die eerste stap wel de lastigste. Je schiet namelijk heel gemakkelijk in je valkuil. En dat is niet zo gek want dat gebeurt automatisch. Je bent het zo gewend. Je doet al zo van kinds af aan.

NLP helpt

NLP maakt je bewust van je communicatie. Het legt uit hoe het werkt in je brein. Het helpt om te snappen hoe het werkt. Een belangrijke basis is het NLP communicatiemodel:

Nu je dit weet en je hier bewust van bent, kun je anders reageren

Het steekt dus best nauw, zeker als er al een conflict op de loer ligt, om zuiver te zijn in wat je waarneemt. Want wanneer jij (onbewust) je interpretaties, oordelen en verwijten communiceert, nodig je (onbewust) de ander uit dit ook te doen en zo ontstaat gemakkelijk een cirkel waarin we vanuit automatismen op elkaar reageren en het conflict in stand houden of zelfs vergroten.

Het begint altijd bij stap één

Bekijk dus heel bewust: wat precies neem je waar? Vervolgens communiceer je dit met behulp van NLP technieken. Daarom vind ik het zo belangrijk om NLP te combineren met geweldloze communicatie. NLP maakt het mogelijk. Het geeft je praktische handvatten.

Drie praktische NLP tips:

Jij maakt het verschil

Wanneer jij het verschil wilt maken, wees je dan bewust van je communicatie. Begin met het concreet specifiek maken van wat je waarneemt en gebruik daarbij de ik-boodschap. Dit helpt zowel jou als je gesprekspartner om uit de automatische, onbewuste patronen te blijven.

Dat vraagt bewustzijn en jouw initiatief om de regie te nemen. Maar je krijgt er veel voor terug, namelijk invloed op de situatie. Wanneer jij  je realiseert dat het bij jou begint, dan kun jij het verschil maken. Het verschil tussen ‘alweer in gedoe terechtkomen’ en ‘weten wat je kunt doen om gedoe in de hand te houden’. Dat geeft je kracht en zelfvertrouwen.

Marshall Rosenberg is een Amerikaanse psycholoog die leefde van 1934 tot 2015. Hij is de grondlegger van de Geweldloze Communicatie. 

Wolven temmen

Tegen leerlingen die nog nooit van zijn methode hadden gehoord, zei hij: “Ik ben Marshall en ik tem wolven.” Dat wekte vaak de interesse. “Ik bedoel geen echte wolven, ik bedoel mensen met communicatieproblemen. Ik noem zulke mensen wolven en laat hen zien hoe je beter met elkaar kunt praten.” Dat snappen de meeste kinderen. Iedereen kent wolven. Soms is dat je zus, soms de leraar die voor de klas staat, je chef, je buurman, je vader of moeder. Het kan iemand zijn van wie je veel houdt maar die je af en toe toch razend maakt.

Empatisch vermogen

Bij geweldloze communicatie gaat het om inlevingsvermogen. Mensen zijn van nature empatisch. Toch is dat empatisch vermogen soms ook ver te zoeken.  Kijk maar naar de wereld waar veel brandhaarden zijn. Ook dichtbij kennen we conflicten en gedoe.

Hoe het zo gekomen is

Marshall Rosenberg gelooft dat mensen ten diepste willen delen en verbinden. Hij heeft zich altijd beziggehouden met de vraag: Waar komt geweld dan vandaan? Dat begon al toen hij nog klein was. Met zijn familie verhuisde hij in 1943 naar Detroit, Michigan. Daar braken in die tijd de rassenrellen uit. Dagenlang konden zij hun huis niet uit omdat de rassenoorlog woedde. Het drukte een stempel op hem als achtjarige. Hij zag dat mensen elkaar verwondden en om het leven brachten vanwege hun huidskleur.
Toen hij naar school ging, merkte hij dat zijn joodse achternaam agressie opriep. Hij groeide op met de vraag: wat brengt mensen ertoe om anderen te kwetsen? Wat levert het hen op om iemand te zien lijden?

Iemand helpen maakt gelukkig

Gelukkig zag hij ook het tegenovergestelde. Toen zijn oma doodziek was, kwam zijn oom elke avond helpen om haar te verzorgen. Marshall kon zien dat hij dan straalde, dat het hem gelukkig maakte dat hij kon helpen. Marshall vroeg zich af hoe dat kon. Waarom zijn er mensen die willen helpen en zijn er ook mensen die anderen doden?

Voer voor psychologen

Dat intrigeerde hem zo dat hij psychologie is gaan studeren. Hij hoopte te weten te komen hoe de vork in de steel zat. Maar hij rondde zijn studie af zonder een bevredigend antwoord te krijgen.
Hij startte een praktijk als psychotherapeut en ontdekte dat de oorzaak van veel psychische klachten lag in hoe de maatschappij in elkaar zit, in machtsverhoudingen en in de taal. Hij kon zich steeds minder vinden in zijn rol als therapeut, waar het vaak ging om diagnoses stellen en antidepressiva geven.

Toen is hij op zoek gegaan naar manieren om ons denken en onze communicatie te veranderen: een methode die ons helpt om onszelf opnieuw te voeden. Hij raakte geïnspireerd door het werk van Martin Luther King en Mahatma Gandhi. Zo is op een gegeven moment Geweldloze Communicatie ontstaan.

Jong geleerd, oud gedaan

Zijn belangrijke werk wordt inmiddels voortgezet door vele trainers en andere geïnteresseerden. Steeds meer mensen raken enthousiast als ze eenmaal hebben kennisgemaakt met de mogelijkheden van geweldloze communicatie. De methodiek wordt uitgerold op scholen en kinderdagverblijven. Ik word daar blij van. Hoe jonger we dit leren, hoe meer het een gewoonte wordt. Wat een andere maatschappij kunnen we krijgen als we werkelijk openstaan voor wat er vanbinnen speelt. Bij jezelf en de ander en als je tools hebt om dit onder woorden te brengen.